Męczennica (passiflora) – właściwości

Czym jest męczennica (passiflora)?

Męczennica cielista (Passiflora incarnata) to roślina należąca do rodziny męczennicowatych (Passifloraceae). Jest jedyną spośród 500 innych gatunków z tej rodziny, która posiada status leku roślinnego według Europejskiej Agencji Leków.

W zdecydowanej większości męczennice są pnączami zielnymi lub drewniejącymi, czasami występują pod postacią krzewów lub małych drzew. Naturalnym terenem, które zasiedlają męczennice, są ciepłe i tropikalne rejony Ameryki Południowej, Środkowej i Północnej.

Szczególną uwagę zwraca kwiat męczennicy lub inaczej kwiat passiflory. Wyglądem przypomina on koronę cierniową Chrystusa (stąd też późniejsza nazwa rośliny, z łaciny passio znaczy cierpienie). Kwiaty męczennicy są koloru białego lub bladoróżowego i kwitną tylko przez jeden dzień, z których wytwarza się następnie pojedynczy owoc w postaci jagody wypełnionej nasionami.

Owoc passiflory jest w większości jadalny – zależy to oczywiście od konkretnego gatunku. Marakuja, która jest dość dobrze znana w kuchni, jest akurat owocem męczennicy jadalnej (Passiflora edulis). Surowcem farmaceutycznym passiflory są wysuszone nadziemne części rośliny wraz z kwiatami i owocami. Wyciągi przygotowuje się z ziela męczennicy za pomocą etanolu.

Męczennica jest naturalnie uprawiana ze względów na swoje właściwości lecznicze czy spożywcze, ale można ją także spotkać jako roślinę ozdobną. Zioło do celów medycznych zbiera się w okresie kwitnienia, po czym należy je odpowiednio wysuszyć.

Właściwości męczennicy

Właściwości ziela męczennicy opisywał jako jeden z pierwszych hiszpański badacz Monardus w 1569 roku. Zauważył on stosowanie tej rośliny przez Indian peruwiańskich, którzy używali jej w leczeniu bezsenności i napięcia nerwowego. Z kolei hiszpańscy misjonarze używali męczennicy jako atrybutu przy nawracaniu niewiernych, ze względu na wspomniane już podobieństwo do korony cierniowej. To przez nich została ona później sprowadzona do Europy.

Właściwości lecznicze mają wszystkie nadziemne części rośliny. Swoje prozdrowotne właściwości zawdzięcza męczennica licznie zawartym w niej flawonoidom i glikozydom. By ziele męczennicy wykazywało lecznicze działanie, w ekstrakcie alkoholowym musi się znaleźć co najmniej 1,5 proc. flawonoidów, a nawet 2 proc. w przeliczeniu na witeksynę.

Z innych flawonoidów można tam odnaleźć izowiteksynę, apigeninę, kamferol czy kwercetynę. Z pozostałych substancji aktywnych znajdziemy alkaloidy indolowe takie jak harman, harmol czy harmolol, a także aminokwasy, węglowodany i glikozydy cyjanogenne.

Powszechnie przyjęło się, że surowce roślinne nie wykazują istotnych działań niepożądanych i tak samo jest w przypadku ziela męczennicy. Niemniej jednak powinny jej unikać osoby, które są na nią uczulone.

Działanie ziela męczennicy

Jak już było wspomniane wcześniej, o działaniu passiflory pisano już w XVI wieku, gdzie hiszpańscy kolonizatorzy obserwowali ziołolecznicze zwyczaje miejscowych Indian.

W toku dalszych, także współczesnych, badań nad działaniem męczennicy analizowano jej działanie pod kątem różnych dolegliwości, ostatecznie jednak większość zastosowań nie uzyskała zbyt twardych dowodów, lub nie rokowała nadziei na obiecujące rezultaty i zaniechano większości badań. Utrwaliło się jednak, że działa passiflora na sen oraz łagodnie uspokajająco. Ponadto odnotowano, że po jej podaniu wydłuża się faza REM snu, a pacjenci po przebudzeniu byli bardziej rześcy i wypoczęci.

Zastosowanie ziela męczennicy

Zastosowanie ziela męczennicy w medycynie ogranicza się w tym momencie tylko do produktów, które działają uspokajająco, wyciszająco i nasennie. Choć passiflorę można stosować w formie nalewek, ekstraktów, maceratów czy wyciągów, a nawet tabletek i kapsułek to jednak chyba najbardziej popularną postacią są syropy. Syrop passiflory jest bowiem preparatem, przy którym nie ma problemów z połykaniem, jak przy tabletkach i kapsułkach. Nie ma też kłopotu z ilością drogocennych substancji aktywnych, których najwięcej jest w wodno-etanolowych wyciągach. Ponadto wszystkie syropy z męczennicą są standaryzowane na odpowiednią zawartość składników prozdrowotnych, podczas gdy trudno byłoby to osiągnąć przy samodzielnym zaparzaniu, czy innym przygotowywaniem wyciągów.